İŞYERİ HEKİMLİĞİ BİLGİ NOTU

• İşyeri hekimi, işyerinde iş sağlığı hizmetlerinin düzgün bir şekilde verilebilmesi amacıyla görevlendirilen en yetkili kişidir.

İLK GELİŞMELER

• Tarihte bir hastalığı (kurşun zehirlenmesini) mesleki bir sorun olarak ilk kez Hipokrat tanımlamıştır.

• Bernardo Ramazzini 1713 yılında tamamladığı Çalışanların Hastalıkları (De Morbis Artificum Diatriba) adlı yapıtında çeşitli çalışma biçimlerinin sağlık üzerine etkilerini inceleyerek, meslek hastalıklardan korunmak için alınabilecek önlemlerden söz etmiştir.

ASIL GELİŞMELER

Asıl önemli gelişmeler sanayi devrimi ile birlikte İngiltere’de olmuştur.

• 1788 yılında çıkarılan “Baca Temizleyicileri Yasası”: en küçük çalışma yaşı 8 olarak belirlenmiştir.

• 1802 yılında çıkarılan “Çıraklık Sağlık ve Ahlak Yasası” : çalışma saatleri günlük 12 saat ile sınırlanmıştır.

• 1833’de çıkarılan “Fabrikalar Yasası” ile en küçük çalışma yaşı 10’a yükseltilmiştir.

• 1847’de çıkarılan “On Saat Yasası” ile işyeri denetimi mekanizması oluşturulmuştur.

• 1919 yılında uluslararası düzeyde kararlar almak ve öneriler vermek üzere Uluslararası Çalışma Örgütü “ILO” kurulmuştur.

TÜRKİYEDEKİ GELİŞMELER

• 1930’da Umumi Hıfzıssıhha Kanunu m. 180: En az 50 işçi çalıştıran bütün işverenler koruyucu sağlık hizmetini sağlamakla ve hastalananları tedavi ettirmekle yükümlü tutulmuşlardır

• 1964’te Sosyal Sigortalar Kanunu: Hastalık sigortası sistemi getirilmiş ve işçilerin tedavisini sağlamak üzere işyeri hekimi görevlendirme yükümlülüğü ortadan kaldırılmıştır.

• 1971’de 1475 sayılı İş Kanununda işe giriş ve periyodik muayene raporlarının işyeri hekimleri tarafından verilebileceği belirtilmişti.

• 1974’te 1475 sayılı Kanun’un 74. maddesine dayanılarak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü çıkarılmıştır.

• 2003’te 4857 sayılı İş Kanunu m.81: En az 50 işçi çalıştıran işyerlerinde, işverenin işyeri hekimi görevlendirme yükümlülüğü getirilmiştir.

6331 sayılı Kanun ile

• 2012’de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile ilk defa iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin hükümler tek bir kanun altında toplanmıştır. 6331 sayılı Kanun, 4857 sayılı İş Kanunu’ndaki iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin hükümleri yürürlükten kaldırmıştır.

Güncel Mevzuat

• 6331 sayılı İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu,

• 2012 tarihli İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği

• 2013 tarihli İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik

KAPSAM VE YÜRÜRLÜK

• Faaliyet konularına ve işçi sayısına bakılmaksızın kamu ve özel sektöre ait işyerlerinin tüm çalışanlarına uygulanacaktır.

• İşyerlerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre kademeli bir geçiş öngörülmüştür.

İSTİSNALAR

• Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri ve Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri (Fabrika, bakım merkezi, dikimevi vb. işyerlerindekiler hariç)
  Faaliyetlerin niteliği ve yapıldığı yer gereği tehlikeli faaliyetler olması ve iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmasının çok zor olması sebebiyle kapsam dışıdır.

• Ev hizmetleri (TBK 417/2 uygulanır.)
  Denetlemede yaşanacak güçlükler ve kurulan iş ilişkisinin çoğunlukla ticari bir amaca yönelik olmaması sebep gösterilmiştir.

• Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar

• Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri
  Sadece hükümlü veya tutuklu olmaları sebebiyle iş sağlığı ve güvenliği haklarından mahrum bırakılmaları kabul edilemez. Anayasanın 10. maddesindeki eşitlik ilkesine aykırıdır.

CEZALAR VE DESTEKLER

• İşyeri hekimi görevlendirmediği anlaşılan işverene 5.000 TL. ve aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktarda idarî para cezası verilir.

• 1 ila 9 çalışanı bulunan, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (kamu kurumları hariç) işyeri hekiminin ücreti SGK tarafından karşılanacaktır.

• İşçilerinin sigortalılık bildirimlerini yapmadığı anlaşılan işverenlerden, yapılan ödemeler yasal faizi ile tahsil edilir ve işverenler 3 yıl süreyle destekten yararlanamaz.

• Destekten yararlanabilmek için işyeri hekimliği hizmetinin Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminden alınması şarttır. (İSG Destek Yön. m.4/f.3)

İŞYERİ HEKİMLİĞİ SINAVI ve EĞİTİMİ

• İşyeri hekimlerinin eğitim programları teorik ve uygulamalı olmak üzere iki bölümden oluşur.

• İşyeri hekimliği belgesi sahibi olan kişilerin, belgelerini aldıkları tarihten itibaren beş yıllık aralıklarla yenileme eğitim programlarına katılması zorunludur.

• Eğitim programını tamamlayan adaylar üç yıl içinde işyeri hekimliği sınavlarına katılabilir.

• 100 puan üzerinden en az 70 puan alan adaylar başarılı sayılır.

• Üç yıl içinde sınava katılmayan adaylar yeniden eğitim programına katılmak zorundadır.

İŞYERİ HEKİMLİĞİ BELGESİ

• Eğitim programını tamamlayan ve sınavda başarılı olan hekimlere

• İş sağlığı alanında bilim uzmanı unvanına sahip olan ve işyeri hekimliği sınavında başarılı olan hekimlere,

• İş sağlığı alanında bilim doktoru unvanına sahip olan hekimlere,

• İş sağlığı alanında en az sekiz yıl teftiş yapmış olan hekim iş müfettişlerine,

• İş sağlığı alanında sekiz yıl çalışmış hekimlere verilir.

İŞYERİ HEKİMİNİN ÇALIŞMA SÜRELERİ

• Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde her 2000 çalışan için,

• Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde her 1500 çalışan için,

• Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde her 1000 çalışan için

tam gün çalışacak işyeri hekimi görevlendirileceği belirtilmiştir.

İŞYERİ SAĞLIK BİRİMİ

• Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilmesi gereken durumlarda işveren, işyeri sağlık birimi kurmakla yükümlüdür.

• Birimde işyeri hekimi tarafından kullanılmak üzere bir muayene odası ile bir ilkyardım ve acil müdahale odası bulunur.

• Birimde ayrıca iş sağlığı hizmetleri için gerekli araç-gereçler ve işyerinde çalışanların acil durumlarda en yakın sağlık birimine ulaştırılmasını sağlamak üzere uygun araç bulundurulur.

• İşverene bu yükümlülüklerden her bir ihlal için ayrı ayrı 1.500 TL. idarî para cezası verilir.

İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN AMACI

• İş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi

• Çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal sağlıklarının yüksek düzeyde tutulması

İŞYERİ HEKİMİNİN GÖREVLERİ

• İşe girişten itibaren çalışanları devamlı olarak muayene etme

• İlk ve acil yardım hizmetlerini organize etme

• İşyeri çalışma koşullarını ve risklerini değerlendirme

• İşçilere ve işverene işyerindeki riskler konusunda bilgi verme

• Gerekli araştırma ve incelemeleri yapma

• Kayıt ve istatistikleri tutma

İŞYERİ HEKİMİNİN YETKİLERİ

• Tedbirlerden hayati tehlike arz edenlerin, işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirmek.

İŞYERİ HEKİMİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

• İşyeri hekimleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur.

• İhmali tespit edilen işyeri hekiminin yetki belgesinin geçerliliği altı ay süreyle askıya alınır. ihmalin tespitinde kesinleşmiş yargı kararı, malullüğün belirlenmesinde ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 25. maddesindeki kriterler esas alınır.

• İşyeri hekimi, meslek hastalığı ön tanısı koyduğu vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder.

İŞYERİ HEKİMİNİN MESLEKİ BAĞIMSIZLIĞI ve İŞ GÜVENCESİ

• İşyeri hekiminin, çalışanlara ve işverene karşı görevini mesleki olarak tam bir bağımsızlık içinde yerine getirmesi gerekir.

• İşyeri hekiminin görevini mesleki bağımsızlık içinde yapmasını engelleyen işverenlere her bir ihlal için ayrı ayrı 1.500 TL. idarî para cezası verilir.

• İşyeri hekimlerinin mesleki bağımsızlıklarını tam anlamıyla koruyabilmeleri için iş güvencelerinin de sağlanması gerekmektedir. İş güvencesi olmayan işyeri hekimlerinin bu koşullarda bağımsız çalışabileceklerini savunmak mümkün değildir.

• İşyeri hekimi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18. maddesi uyarınca; 30 veya daha fazla işçi çalıştırılan bir işyerinde, belirsiz süreli sözleşme ile görevlendirilmesi ve 6 aylık kıdemi bulunması halinde iş güvencesinden faydalanır.

• İşyeri hekimleri için ayrı bir iş güvencesi hükmü getirilmeli ve bütün işyeri hekimlerine iş güvencesi sağlanmalıdır.

• 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun “İşyeri Sendika Temsilcisinin Güvencesi” başlıklı 24. maddesindeki güvence hükmü esas alınarak bir düzenleme yapılabilir.